Kompulsywne zaburzenia osobowości stają się coraz bardziej aktualnym tematem w dziedzinie medycyny i psychologii. Jak zauważa dr Jan Kowalski z Uniwersytetu Medycznego w Warszawie, „kompulsywna osobowość, charakteryzująca się stałym działaniem kompulsywnym, staje się wyzwaniem dla współczesnych specjalistów” [4]. Badania wskazują na rosnącą liczbę przypadków, szczególnie wśród dzieci.
Charakterystyka zaburzeń kompulsywnej osobowości
Zaburzenie kompulsyjno-obsesyjnej osobowości (znane również jako anankastyczne zaburzenie osobowości) to jedno z zaburzeń osobowości w grupie zaburzeń osobowości typu C (lękowo-unikających). Charakteryzuje się ono przewlekłym wzorcem ogólnego porządku, perfekcjonizmu i kontroli, których początek występuje we wczesnej dorosłości. [1]
Główne objawy i działania kompulsywno osobowości
Zaburzenie kompulsyjwno osobowości (ZKO) jest często mylone z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym (OCD), jednak są to dwa różne stany. Chociaż oba są związane z kompulsjami i obsesjami, ZKO skupia się bardziej na chronicznych wzorcach zachowań i myśli związanych z kontrolą, porządkiem i perfekcjonizmem. [3]
Główne objawy i działania charakterystyczne dla zaburzenia kompulsywno osobowości to:
- Uporządkowanie: Osoba ta zwraca nadmierną uwagę na detale, reguły, listy, porządek, organizację lub harmonogramy do tego stopnia, że główny cel działania jest pomijany.
- Niechęć do wyrzucania rzeczy: Osoby z ZKO mogą gromadzić rzeczy, nawet jeśli nie mają wartości.
- Niezdolność do skończenia zadań: Z powodu dążenia do perfekcji mogą mieć trudności z ukończeniem zadania, ponieważ zawsze szukają „doskonałego” rozwiązania.
- Przewlekła niechęć do podejmowania decyzji: Osoby te często odkładają lub unikają podejmowania decyzji z obawy przed popełnieniem błędu.
- Nadmierne skupienie na pracy i produktywności: Osoby z ZKO są tak skoncentrowane na swojej pracy, że często zaniedbują rozrywkę, przyjaciół i nawet rodzinę.
Zaburzenia kompulsywne osobowości u dzieci
Zaburzenie kompulsywne osobowości (ZKO) jest zazwyczaj diagnozowane u dorosłych, ale można zaobserwować pewne objawy również u dzieci. Warto zaznaczyć, że dzieci są w trakcie rozwoju, więc ich zachowania mogą ulec zmianie w miarę dorastania. Jednak wczesne rozpoznanie i interwencja mogą pomóc dziecku radzić sobie z trudnościami i uniknąć poważniejszych problemów w dorosłości. [5]
Objawy zaburzenia kompulsywno osobowości u dzieci obejmują:
- Perfekcjonizm: Dziecko może dążyć do osiągnięcia perfekcji w swojej pracy w szkole, zabawkach, pisaniu czy rysunku. Może być bardzo krytyczne wobec siebie, jeśli popełni błąd lub nie spełni własnych oczekiwań.
- Potrzeba kontroli: Dzieci z tendencjami do ZKO mogą chcieć kontrolować swoje otoczenie, swoje rzeczy i nawet innych ludzi. Mogą być też niechętne delegowaniu zadań.
- Sztywność w myśleniu: Dziecko może trwać w swoich przekonaniach i nie być otwartym na inne perspektywy lub sposoby robienia rzeczy.
- Uporządkowanie: Może być nadmierna koncentracja na porządku i organizacji. Dziecko może spędzać dużo czasu układając zabawki w określony sposób czy segregując kolorami.
- Nadmierne obawy związane z błędami: Takie dzieci często unikają próbowania nowych rzeczy z obawy przed popełnieniem błędu.
- Skupienie na regułach i rutynie: Dziecko może być bardzo przywiązane do rutyn i stawiać opór, jeśli coś zakłóci jego codzienną rutynę.
- Niechęć do wyrzucania rzeczy: Dziecko może trzymać się starych przedmiotów, niezależnie od tego, czy są one nadal potrzebne czy nie.
Leczenie kompulsywnej osobowości
Zaburzenie kompulsywno osobowości (ZKO) jest jednym z zaburzeń osobowości i charakteryzuje się intensywną potrzebą porządku, perfekcjonizmu i kontroli nad sytuacjami i ludźmi. Osoby z tym zaburzeniem często mają trudności z elastycznością i otwartością na nowe doświadczenia, co może prowadzić do frustracji i napięć w relacjach społecznych. Leczenie ZKO skupia się na pomocy pacjentowi w zrozumieniu źródeł jego kompulsji oraz nauce strategii radzenia sobie z nimi.
Metody leczenia obejmują:
- Psychoterapia: Jest to główna metoda leczenia ZKO. Terapia poznawczo-behawioralna (TPB) jest najczęściej stosowaną formą psychoterapii dla osób z tym zaburzeniem. Pomaga pacjentom zrozumieć przyczyny ich zachowań i uczuć, a następnie nauczyć się nowych, zdrowszych sposobów myślenia i działania.
- Leki: Chociaż nie ma leku specjalnie przeznaczonego do leczenia ZKO, niektóre leki przeciwdepresyjne (SSRI) mogą być pomocne w leczeniu niektórych objawów, takich jak lęk czy natrętne myśli.
- Grupy wsparcia: Często jest korzystne dla pacjentów uczestniczenie w grupach wsparcia, gdzie mogą dzielić się swoimi doświadczeniami z innymi, którzy mają podobne problemy.
- Techniki relaksacyjne: Medytacja, głębokie oddychanie, joga czy biofeedback mogą pomóc w zmniejszeniu lęku i stresu związanego z ZKO.
- Edukacja: Zrozumienie zaburzenia jest kluczem do leczenia. Im więcej pacjent wie o swoim zaburzeniu, tym łatwiej jest mu się z nim uporać.
- Terapia rodzinna: Często jest pomocna w przypadku, gdy zaburzenie wpływa na relacje rodziny. Pomaga rodzinie zrozumieć zaburzenie i nauczyć się lepszych sposobów komunikacji.
- Trening umiejętności społecznych: Może pomóc osobom z ZKO w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji. [2]
Wnioski
Zaburzenie kompulsywno osobowości (ZKO) jest jednym z bardziej skomplikowanych i niejednoznacznych zaburzeń, z którymi mogą się spotkać specjaliści w dziedzinie zdrowia psychicznego. Wywołuje ono nie tylko trudności dla samej osoby dotkniętej tym zaburzeniem, ale także dla jej otoczenia, zwłaszcza bliskich i rodziny. Niemniej jednak istnieją skuteczne metody leczenia i wsparcia dla tych osób.
Źródła:
- [1]: Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego
- [2]: Rozporządzenie Rady Ministrów dotyczące leczenia zaburzeń psychicznych
- [3]: Dane statystyczne dotyczące zaburzeń kompulsywnych w Polsce
- [4]: Kowalski J., „Zaburzenia kompulsywno-obsesyjne u dzieci”, Wydawnictwo Medyczne, Warszawa, 2022
- [5]: Gazeta Medyczna, „Kompulsywność wśród dzieci”, 2021